İnsan Psikolojisini Oluşturan 3 Yapıtaş
- Düşünce: Zihnimizden, aklımızdan geçenlerdir. Düşünceler durdurulamaz, durdurulması da gerekmez.
- Duygu: Ne hissediyorsun, nasıl hissediyorsun? sorularına cevap verir. Tanımlayamadığımız her şey bizi kaygılandırır. Duygu dağarcığımızı geniş tutmak faydalı ve sağlıklıdır. Günümüzde bunun kısırlaştığını görüyoruz.
- Davranış: Düşünceler ve duygular birbiriyle temas kurup davranışlarımıza dönüşüyorlar. Değiştirebileceğimiz ve sorumlu olduğumuz tek yön davranışlarımızdır. Çocuk yetiştirirken en çok yaptığımız şey davranış değiştirmek oluyor. Ancak bunun değiştirebilmek için önce sürece bakmalıyız. Yani düşünceler ve duygulara bakmamız gerekir.
Duyguyu Eğitmek Nasıl?
- Çocuk duyguyu bilir ancak, ismini bilmez. Adını koyup onu rahatlatabiliriz, çocuğu regüle edebiliriz.
- Çocuklar 7 yaşa kadar somut düşündüğü için duyguları bedeni üzerinden tarif ederler. (Duyumlar)
- Biz ebeveynler çocukların akıllarını okumak isteriz.
- Duygusal zeka; duyguları tanımak, duygusal zekayı yükseltmek bizi daha başarılı bir insan yapar.
- Çocukluktan Geriye Ne Kalır?: Olaydan çok, yaşadığınız duygudur akılda kalan. Bugün nasıl biri olduğumuzu, geçmişteki duygularımız belirler. Ebeveyn olarak onlara bütün duyguları kabullendirmek ve yola öyle devam etmek gerekir.
Duygu Eğitiminde Duyguları Anlamak
- Duyguları İfade Etmek: Çocuklar duyguları yaşarlar ancak adını dile getiremezler. (Çocuk içine kapanıksa teşvik etmelisiniz) Ebeveynlerin sıkça duygularını ifade etmesi gerek. Gün içinde duygu kelimesini çok sık kullanın. Duyguyu ifade etmek öğrenilebilir bir şeydir.
“Bunda ağlayacak ne var?” Duygunu görüyorum ancak reddediyorum demektir. Çocuk kaç yaşında olursa olsun, bebek bile olsa böyle söylememek gerekir.
Duyguların hepsinin (olumlu, olumsuz) bir işlevi vardır, hepsi bizlere lazımdır.
Çocuklarla duygular hakkında sohbet edebiliriz. Kurgular yapabiliriz, öykülemeler, hayaller.
Çocuğunuz okulda neler yaptığını anlatmıyor mesela. Onunla olaylar üzerinden değil, hisleri, duyguları üzerinden konuşalım. 3 yaşından sonra çocuklarla bunları konuşabiliriz. “Bugün okulda neler hissettin?” diye detaylandırın. Derdimiz dedektiflik yapmak değil, onu anlamak olmalı.
- Başkalarının Duygularını Anlayabilmek: Ortaya çıkan duyguları yargılamıyoruz. Duyguları tanıtın, ifade edin ve problem çözme becerilerini geliştirin.
Ebeveyne Öneriler
- Çokça duygu kelimesini kullanmak
- Sohbeti duygular üzerinden etmek
- Sence ne hissediyorsun?
- Duyguyu yansıtmak
Not: Duygularını tanıyıp kabul edip bunları yönetmeyi öğretirsek çocuğa hayatını da yönetmeyi öğretmiş oluruz.
Örnek Uygulamalar
- 3 yaşında bir çocuk
“Odada bir canavar var ben çok korkuyorum, uyumak istemiyorum.” diyor.
Demek korkuyorsun, kendini rahatsız hissettin, güvende hissetmiyorsun. Biliyor musun, ben de bazen geceleri korkardım. Gel, acaba ne yapalım?
- 4 yaşında bir çocuk
Okuldan gelmiş “Öğretmeni hiç sevmiyorum, ondan nefret ediyorum.” diyor.
Bugün çok öfkelisin , öğretmenine kızdın, nefret ettiğini düşünüyorsun.
- Çocuk kreşten eve geldi, oyuncaklarını yere atıp kırmaya başladı. (Neden yok? Düşünüyorsun yine yok?)
Çok kızmış görünüyorsun, seni üzülmüş görüyorum. Sebebini konuşmak ister misin?
- “Bu öğretmen de hep Ali’yi tutuyor, bir daha okula gitmeyeceğim” diyor çocuk.
Kızdın, üzüldün, düşük not aldın ve öfkelendin. Biraz kıskanmış (en yoğun duygusu) olabilirsin, belki hayal kırıklığına uğradın. Bunların hepsi normal. Gel ne yapalım? Biliyor musun ben de bazen kıskanırım.
(Sonuna kadar çocuğun duygusunu anlayalım, o duyguda kalalım.)